Jak rozpoznać osobowość narcystyczną w pracy?

Osobowość narcystyczna to zaburzenie polegające na umiłowaniu własnego „ja”. Narcyz wierzy, że jest wyjątkowy i lepszy od innych. Dlatego przybiera wyniosłą postawę oraz wykazuje skłonności do poniżania ludzi. Osoby o charakterze narcystycznym często nie mają empatii, dzięki czemu bez skrupułów manipulują otoczeniem. Dodatkowo nie znoszą krytyki czy braku uwagi. Wszystkie te cechy sprawiają, że narcyz nie jest wymarzonym współpracownikiem. Jak radzić sobie z takimi osobami w życiu zawodowym?

Osobowość narcystyczna – czym jest?

Narcyzm to zaburzenie osobowości, które wbrew pozorom nie jest łatwe do rozpoznania. Wszystko dlatego, że narcystyczne zachowania często mylone są z cechami osób pewnych siebie. Jednak pomiędzy narcyzem a poczuciem własnej wartości jest spora różnica. Według psychologów narcyzm można określić jako miłość do własnej persony.

Osoby narcystyczne przenoszą swoje uczucia z obiektów zewnętrznych (innych ludzi) na przedmiot wewnętrzny (samego siebie). Takie zakochanie we własnym „ja” sprawia, że narcyz uważa się za osobę wyjątkową i niesamowitą praktycznie pod każdym względem. Jest więc mocno egocentryczny, a także przeświadczony o posiadaniu wielkich możliwości. Oprócz wewnętrznej idealizacji narcyz ma poczucie wyższości nad innymi, przez co łatwo przychodzi mu kontrolowanie, manipulacja i wykorzystywanie ludzi do osiągnięcia własnych korzyści.

Jednak te wszystkie przekonania często są fasadą dla rozterek na temat własnej wartości. W związku z tym osobowość narcystyczna odczuwa potrzebę bycia podziwianą i w swoich działaniach dąży do zdobycia uznania. Jeśli ktoś nie okazuje pożądanego szacunku, to narcyz często czuje się urażony. Z tego względu narcystyczni ludzie mają problemy z nawiązywaniem relacji, które funkcjonują na zdrowych warunkach.

Jak rozpoznać narcyza? Podstawowe cechy osobowości narcystycznej

Narcystyczne zaburzenie osobowości z reguły można rozpoznać po charakterystycznym sposobie bycia. Składają się a niego czynniki takie jak:

• brak empatii lub trudności z jej odczuwaniem;
• powierzchownie wysoka samoocena;
• skłonności do manipulowania innymi;
• wyniosła, a często nawet arogancka postawa;
• nadmierna zazdrość wobec innych osób;
• tendencja do poniżania ludzi.

Oprócz tego z reguły narcyz ma problem z krytyką – zarówno tą samodzielną, jak i przychodzącą z zewnątrz. Wszystko dlatego, że osoby narcystyczne czują się unikatowe oraz godne podziwu, który ma potwierdzać tę wyjątkowość. Dodatkowo tacy ludzie są przeświadczeni o tym, że zjawiskowość ich persony jest powodem do specjalnego traktowania.

Co wyróżnia osoby narcystyczne w pracy?

Cechy narcyza sprawiają, że ten typ osobowości bywa trudny w relacjach międzyludzkich. Kontakt z narcyzem nie jest łatwy ani na płaszczyźnie prywatnej, ani w życiu zawodowym. W tym drugim przypadku ludzie zakochani we własnej osobowości wykazują szereg zachowań, które mogą uprzykrzać życie współpracowników.

Osoby narcystyczne uwielbiają być w centrum uwagi i dlatego też często wyolbrzymiają swoje zasługi w pracy. Tendencja do hiperbolizacji własnych dokonań wynika z głęboko zakorzenionego, ale jednocześnie doskonale skrywanego lęku, że nie są wystarczająco dobrzy.

Narcyz w pracy ma też problemy z opanowaniem emocji, przez co często reaguje nieodpowiednio do sytuacji. Źle znosi zwłaszcza otrzymywanie negatywnego feedbacku, na który jest w stanie zareagować nawet agresją. Nieprzychylna opinia może sprawić, że narcyz będzie za wszelką cenę próbował zdeprecjonować osobę udzielającą informacji zwrotnej. Może posunąć się wręcz do podważania kompetencji współpracownika.

Dodatkowo gdy coś idzie nie po myśli osoby narcystycznej, to bez skrupułów zrzuca odpowiedzialność za swoje błędy na kogoś innego. Jeśli nie może obwinić kolegi lub koleżanki z zespołu, to będzie narzekać na tzw. złośliwość rzeczy martwych. Winą obarczy np. złe oprogramowanie czy wolny internet.

Oprócz tego pracownik z narcystycznym zaburzeniem może w sprytny sposób wykorzystywać inne zatrudnione osoby. Zazwyczaj robi to za pomocą manipulacji, która opiera się na pochlebstwie. Poprzez aktorskie prawienie komplementów zyskuje sympatię współpracowników i przekonuje ich do przejęcia obowiązków. Gdy ofiara takiego zawoalowanego ataku zgodzi się na wykonanie zadania, życzliwość narcyza znika tak szybko, jak się pojawiła.

Jak radzić sobie z narcyzem w pracy?

Chcąc poradzić sobie z narcyzem w pracy, najpierw trzeba go rozpoznać. Jeśli zidentyfikujesz taką personę, to stale pamiętaj o jej ulubionych socjotechnikach i mówiąc kolokwialnie – staraj się im nie dać. Aby nie wpaść w sidła narcyza, warto uodpornić się na zabiegi związane ze zrzucaniem winy, kwestionowaniem kompetencji czy wygodnickim przekazywaniem obowiązków.

W tym celu trzeba zbudować silne poczucie własnej wartości oraz popracować nad asertywnością. W przeciwnym wypadku narcyz łatwo wychwyci słabe punkty i postara się skutecznie wykorzystać je przeciwko Tobie.

Dodatkowo miej z tyłu głowy, że osoba narcystyczna jest skupiona wyłącznie na sobie i raczej nie podziela Twojej empatii. Zrezygnuj więc z nadmiernej troskliwości i nie czuj się źle, gdy nie będziesz ulegała emocjonalnym naciskom. Staraj się również unikać wykazywania nadmiernego zaangażowania czy zainteresowania sprawami narcyza. Uwaga karmi jego ego, a więc ignorowanie prób manipulacji czy innych socjotechnik często jest najlepszym rozwiązaniem.