Wypalenie zawodowe to schorzenie dotykające coraz więcej osób na różnym etapie kariery. Nieważna branża czy staż pracy – chociaż wyróżnia się profesje bardziej narażone – zagrożenie tyczy się każdego tak samo. Jakie są przyczyny wypalenia zawodowego i jak sobie z nim radzić? Poznaj sposoby na rozpoznanie i radzenie sobie z tym problemem.
Czym jest wypalenie zawodowe? Przyczyny i skutki
Wypalenie zawodowe to zjawisko, które dotyka osób w różnych branżach Jego główne objawy to:
- Chroniczne zmęczenie,
- Brak satysfakcji z wykonywanej pracy,
- Brak motywacji do wykonywania obowiązków.
Praca staje się przykrym obowiązkiem, który jest męczący, a brak działania może wpłynąć na pojawienie się negatywnych skutków bezpośrednio dla jednostki i całej organizacji.
Skąd bierze się wypalenie zawodowe? Przyczyn upatruje się w reagowaniu organizmu na czynniki zewnętrzne, szczególnie odczuwany w pracy stres. Zazwyczaj pojawia się po długotrwałym nadmiarze obowiązków, które wiążą się z nadmierną odpowiedzialnością i trudnością (niewspółmierną do stanowiska). Może być też skutkiem wykonywania zajęć wyczerpujących i monotonnych.
Wyróżnia się 3 rodzaje wypalenia zawodowego:
- Wynikające z braku wyzwań zawodowych;
- U którego podłoża leży poczucie bezradności;
- Wynikające z przeciążenia pracą.
Jakie są etapy wypalenia zawodowego? Objawy i symptomy wypalenia
Rozpoznawalnym objawem jest fakt, że praca, która kiedyś sprawiała satysfakcję i była przyjemna, staje się nieatrakcyjna, a dodatkowo nie daje szans na rozwój osobisty. W efekcie praca jest nie do zniesienia i nudna. Może też towarzyszyć temu uczucie wiecznego przepracowania.
Są to zjawiska, które mają niebagatelny wpływ nie tylko na Twoją karierę zawodową, ale również stan Twojego zdrowia. Diagnostyka zjawiska jest trudna, jednak można zauważyć pewne korelacje:
- Istnieje związek między wypaleniem zawodowym a chronicznym zmęczeniem;
- Wypalenie ma wpływ na życie prywatne, m.in. relacje ze znajomymi, partnerami i bliskimi, co wynika ze skutków wpływu fizycznego i psychicznego wypalenia;
- Może być czynnikiem rozwoju depresji.
Badania wskazują także na związek wypalenia zawodowego z chorobami układu mięśniowo-szkieletowego u kobiet i układu krążenia u mężczyzn. Ponadto dostrzeżono powiązania między długotrwałym wypaleniem zawodowym a podwyższeniem ryzyka wystąpienia cukrzycy typu 2.
Jednym z pierwszych niepokojących symptomów jest tzw. syndrom poniedziałku, czyli powstający w niedzielny wieczór spadek nastroju oraz narastająca niechęć pójścia do pracy, objawiająca się np. brakiem apetytu. Pierwsza faza dotyczy przede wszystkim wyczerpania emocjonalnego.
Faza druga, nazywana stadium depersonalizacji, objawia się poprzez dystansowanie się do współpracowników. Następnie występuje faza trzecia, w której głównym problemem jest niedostrzeganie osobistych osiągnięć. Przekłada się to na poczucie utraty kompetencji zawodowych, a to wpływa na negatywne postrzeganie siebie, zaniżanie wartości własnych dokonań oraz zaburzony obraz posiadanych umiejętności.
Kto jest szczególnie narażony na wypalenie zawodowe?
Na grupy osób najbardziej narażonych na skutki wypalenia zawodowego, często wskazuje się pracowników zawodów, które wymagają ciągłego kontaktu z ludźmi oraz pomagania im i wspierania. Są to więc nauczyciele, lekarze, urzędnicy czy pielęgniarki. Nie są to jedyne grupy zagrożone.
Według raportu Hays Poland pt. „Nadgodziny” 75% Polaków pracuje więcej niż 40 godzin tygodniowo. Co więcej, obowiązki wykonywane są w dużym stresie. Z kolei badanie Gumtree.pl wykonane we współpracy z Randstadrandstad Polska wykazało, że wśród osób z dłuższym stażem (5-8 lat) wypalanie dotyczy aż 41% pracowników. Łatwo można zauważyć, że ten problem może dotknąć każdego, niezależnie od wykonywanego zawodu.
Wypalenie czy wynudzenie zawodowe?
Chociaż oba zjawiska są swoimi przeciwieństwami, to wynudzenie zawodowe, z pozoru nieszkodliwe, może nieść za sobą równie przykre skutki. Syndrom po raz pierwszy został opisany w 2007 roku. Polega na tym, że pracownik ma za mało obowiązków i wręcz nie wie, co zrobić z czasem spędzanym w biurze. W przypadku wypalenia jest na odwrót – cierpiąca osoba marzy, żeby zyskać odrobinę wytchnienia od obowiązków.
Co dzieje się pod wpływem wynudzenia zawodowego? Gdy praca nie jest żadnym wyzwaniem, pojawia się brak zainteresowania, demotywacja do wykonywania krótkiej listy zadań i zanikanie celów do osiągnięcia na danym stanowisku. W dalszym efekcie może dojść do apatii, problemów z koncentracją, a także do depresji.
Jak sobie radzić z wypaleniem zawodowym?
Jednym z podstawowych elementów radzenia sobie z wypaleniem zawodowym jest rozpoznanie i nazwanie problemu. Tylko w ten sposób jesteś w stanie określić czemu i jak przeciwdziałać. Dobrze jest sięgnąć po pomoc i skonsultować się z lekarzem w przychodni lub specjalistą z zakresu medycyny pracy. Jeśli zostaną zdiagnozowane dolegliwości, lekarz może skierować na dalsze leczenie, np. do psychoterapeuty. Gdy problem wynika z sytuacji w pracy, możesz skonsultować się z działem HR.
W przypadku wypalenia zawodowego ważne jest szybkie działanie – odwlekanie sięgnięcia po pomoc będzie wiązać się z coraz większym pogorszeniem się stanu zdrowia, a także utrudnionym leczeniem poważniejszych skutków psychofizycznych.
Warto także zwrócić uwagę na to, jak wygląda Twój tryb życia, ponieważ może to mieć wpływ na pogłębianie się problemu. Przede wszystkim zadbaj o czas na odpoczynek i relaks, uprawianie aktywności fizycznej oraz realizowanie osobistych planów i marzeń, np. w postaci hobby.
Całkowite uniknięcie stresu nie jest możliwe, ale wprowadzanie technik oddechowych i relaksacyjnych pomoże ci uregulować Twój stan po męczącym dniu w pracy. Pomocne może być także dokładnie planowanie zadań, co przyczyni się do poczucia większej kontroli oraz zmniejszenie wrażenia wszechogarniającego chaosu.